Το μικρόβιο λιστέρια αποτελεί έναν πολύ μεγάλο κίνδυνο για τη βιομηχανία κρέατος και κρέατος πουλερικών και γι′ αυτό όσοι εμπλέκονται στη παραγωγή και στη μεταποίηση του κρέατος στοχεύουν στην πρόληψη και τον έλεγχο της επέκτασης της μόλυνσης από αυτήν.

Στο πλαίσιο της Διεθνούς Αγροτικής Έκθεσης που πραγματοποιήθηκε στην Ατλάντα των ΗΠΑ και σε ειδική συνεδρίαση – εργαστήρι (workshop) συζητήθηκε το θέμα της πρόληψης και του ελέγχου της λιστέριας (Listeria Monocytogenes).

Πολλοί είναι οι παράγοντες που μπορούν να κάνουν τη λιστέρια να αποτελέσει κίνδυνο. Οι επιπτώσεις της μόλυνσης από λιστέρια δεν αφορούν μόνο την ανθρώπινη υγεία, αλλά μπορούμε να πούμε, ότι η λιστέρια σχεδόν συναντάται φυσικά στο περιβάλλον, έτσι πρέπει να είμαστε βέβαιοι ότι θα μπορούμε να κάνουμε το οτιδήποτε προκειμένου να ελέγξουμε τις επιπτώσεις από την παρουσία της στο περιβάλλον μιας επιχείρησης.

Τα μέτρα που προτάθηκαν στο εργαστήρι είναι:

1. Πρόληψη εισαγωγής
   

Πολλά μπορούν να γίνουν, ώστε να ελεγχθεί η είσοδος του μολυσματικού παράγοντα, της λιστέριας δηλαδή, καθώς είναι πολλές οι δυνητικές πηγές εισόδου. Αυτές μπορεί να είναι οι άνθρωποι που εργάζονται στην κτηνοτροφική εκμετάλλευση ή στη μεταποιητική μονάδα, ο εξοπλισμός, οι πρώτες και δευτερεύουσες ύλες που χρησιμοποιούνται, τα υλικά συσκευασίας και άλλα. Γι′ αυτί είναι ζωτικής σημασίας να υπάρχουν διαφορετικές ζώνες για την κάθε εργασία και την κυκλοφορία των εργαζομένων, των ζώων και των υλικών, να υπάρχει αποτελεσματικό πρόγραμμα φροντίδας του περιβάλλοντος της μονάδας και ατομικό πρόγραμμα υγιεινής του προσωπικού και όσων επισκέπτονται τη μονάδα.

1. Πρόληψη ανάπτυξης
   

Για το έλεγχο της παραπέρα ανάπτυξης της λιστέριας, οι εργαζόμενοι στις μονάδες μεταποίησης πρέπει να συντάξουν ένα εξειδικευμένο πρόγραμμα υγειονομικής προφύλαξης, το οποίο, εκτός των άλλων θα πρέπει να περιλαμβάνει και έλεγχο των προμηθευτών της επιχείρησης, με την έννοια, ότι τα προληπτικά υγειονομικά μέτρα που παίρνει μια επιχείρηση δεν μπορούν να ακυρώνονται από ένα μη σωστό-«ακάθαρτο» προμηθευτή.

1. Περιορισμός των σημείων που εντοπίζεται
   

Σ’ ένα εργοστάσιο επεξεργασίας κρέατος υπάρχουν πολλά σημεία για να ψάξει κανείς («nooks and crannies») και να εντοπίσει εστίες με λιστέρια. Η σχεδίαση και η διατήρηση ενός χαμηλών προσδοκιών υγειονομικού προγράμματος θα ακυρώσει τα καλύτερα προγράμματα καθαρισμού.

Παραδείγματα εντοπισμού εστιών με λιστέρια περιλαμβάνουν κοιλότητες στον εξοπλισμό, υλικά διαφορετικών κατηγοριών που αποθηκεύονται μαζί κ.λ.π.

1. Πρόληψη διασποράς και επέκτασης
   

Όσα αναφέρθηκαν για την είσοδο και την ανάπτυξη της λιστέριας ισχύουν και για την πρόληψη της επέκτασης της μόλυνσης. Αλλά το σημαντικότερο σ’ αυτήν την περίπτωση είναι μια πιο προσεκτική ματιά στους σημαντικότερους υγειονομικούς παράγοντες. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να επιλεγούν τα πιο κατάλληλα χημικά προϊόντα, να υπάρχει η κατάλληλη θερμοκρασία και υγρασία στο χώρο της επεξεργασίας του κρέατος, να υπάρχει ο απαραίτητος χρόνος για να δράσουν τα καθαριστικά και τα απολυμαντικά και αυτά να εφαρμοστούν σε όλες τις επιφάνειες και σε όλους τους χώρους.

Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί έρευνα (2015) της Ευρωπαϊκής Κτηνιατρικής Ομοσπονδίας και των οργανώσεων μελών της για την πορεία και τις εξελίξεις στο κτηνιατρικό επάγγελμα στις χώρες της ΕΕ. Παρά το γεγονός ότι είναι έρευνα του 2015, πιστεύουμε, ότι εξακολουθεί να έχει την αξία της, γι′ αυτό και τη δημοσιεύουμε.

Οι ευκαιρίες για εργασία και οι προκλήσεις για τους κτηνιάτρους συμβαίνουν και συζητιούνται συνεχώς. Όμως, μέχρι τώρα δεν στηρίζονταν σε αξιόπιστα δεδομένα. Γι′ αυτό το λόγο η Ευρωπαϊκή Κτηνιατρική Ομοσπονδία (FVE) πραγματοποίησε έρευνα προκειμένου να δημιουργήσει μια βάση δεδομένων σχετικά με δημογραφικά στοιχεία, την αγορά εργασίας και οικονομικούς δείκτες, που σχετίζονται με το κτηνιατρικό επάγγελμα.

Η μέθοδος, που χρησιμοποιήθηκε, βασίζεται στη συνεισφορά των οργανώσεων μελών και γι′ αυτό έγινε με ζήλο και ενθουσιασμό. Στην έρευνα συμμετείχαν 13.000 κτηνίατροι από 24 χώρες μέλη της FVE, οι οποίοι συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο, το οποίο καταρτίστηκε από ανεξάρτητη εταιρεία και έτσι συγκεντρώθηκε ένας αρκετά μεγάλος αριθμός δεδομένων. Σε αυτά προστέθηκαν τα δεδομένα 2 επιπλέον χωρών που ήδη υπήρχαν (συνολικά 26 χώρες από τις 36 χώρες μέλη της FVE), καθώς και δεδομένα από εγκεκριμένες πηγές και τα οποία αποτέλεσαν μια σταθερή βάση με αξιοπιστία, ενώ μπορούσε να γίνει και σύγκριση με άλλα επαγγέλματα.

Εξάλλου, η έρευνα για το κτηνιατρικό επάγγελμα ακολούθησε την ίδια μέθοδο που έχει χρησιμοποιηθεί και για σχετικές έρευνες σε άλλα επαγγέλματα στην Ευρώπη. Ο αριθμός των κτηνιάτρων που συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο ήταν το 8% του συνολικού αριθμού των κτηνιάτρων των 24 χωρών. Αυτό σημαίνει ότι τα αποτελέσματα της έρευνας έχουν ένα υψηλό ποσοστό αξιοπιστίας και αποδεκτό επίπεδο στατιστικής αξιοπιστίας στις περισσότερες χώρες.

Κατάσταση αγοράς στο κτηνιατρικό επάγγελμα

Στην Ευρώπη υπάρχουν 243.000 κτηνίατροι, οι οποίοι φροντίζουν 157 εκατομμύρια ζώα συντροφιάς και 342 εκατομμύρια βοοειδή, αιγοπρόβατα και χοίροι. Η έρευνα δείχνει, ότι το κτηνιατρικό επάγγελμα είναι νεαρό επάγγελμα με το 44% των κτηνιάτρων να είναι κάτω των 40 ετών. Αυτό δηλώνει, ότι είναι ένα συνεχώς αναπτυσσόμενο επάγγελμα με πολύ περισσότερους κτηνιάτρους να εισέρχονται στο επάγγελμα παρά να συνταξιοδοτούνται. Επίσης, είναι ένα επάγγελμα που υπάρχει ισορροπία μεταξύ ανδρών και γυναικών. Είναι ένα επάγγελμα όπου το 17% εργάζονται σε καθεστώς μερικής απασχόλησης, το 21% έχουν τουλάχιστον 2 διαφορετικές δουλειές εντός του κτηνιατρικού επαγγέλματος. Στο επάγγελμα υπάρχει μια μικρή ανεργία, μόλις 3%, το οποίο αυξάνεται στις χώρες με υψηλή ανεργία.

Οι μισοί κτηνίατροι από αυτούς που απάντησαν στο ερωτηματολόγιο θεωρούν ότι τους υπολογίζουν οι πελάτες τους, αλλά μόνο το ένα τρίτο πιστεύουν ότι τους υπολογίζει το κοινό.

Οικονομικές απολαβές από το επάγγελμα

Οι κτηνίατροι είναι γενικά ικανοποιημένοι από την επαγγελματική τους επιλογή, αλλά λιγότερο ικανοποιημένοι με τις οικονομικές τους απολαβές. Ο μέσος όρος των ετήσιων εσόδων τους είναι της τάξης των 38.500 €, ποσόν το οποίο αυξάνεται με την ηλικία. Οι άνδρες έχουν γενικά περισσότερα κέρδη κατά 28% σε σχέση με τις γυναίκες.

Η ιδιωτική πρακτική άσκηση της Κτηνιατρικής επιστήμης είναι η πιο σημαντική απασχόληση των κτηνιάτρων και αποτελεί το 60% της συνολικής απασχόλησης, ενώ δημιουργεί σε αξία έναν πλούτο 11.100 εκατομμυρίων ευρώ στις 24 χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα. Αυτό σημαίνει 111.000 € ανά κτηνίατρο κατά μέσο όρο. Το 50% αυτών των εσόδων προέρχεται από τη θεραπεία των ζώων και ένα 20% από τη χειρουργική. Τα έσοδα από τις πωλήσεις κτηνιατρικών φαρμάκων αποτελούν το 13% και από τις πωλήσεις τροφών το 6%.

Απασχόληση

Ως προς την απασχόληση στην επιχείρηση, το 25% απασχολεί 1 άτομο, ένα ποσοστό 20% απασχολεί 2 άτομα και μόλις το 4% απασχολεί πάνω από 30 άτομα. Τα έσοδα από την απασχόληση ατόμων στο κτηνιατρείο είναι για 3-5 άτομα 12.000 € και για 6-10 άτομα προσωπικό έως 800.000 €. Περίπου το 50% των κτηνιάτρων που εργάζονται εκτός της ιδιωτικής πρακτικής άσκησης του επαγγέλματος, είναι δημόσιοι υπάλληλοι.

Προοπτικές

Κοιτάζοντας προς το μέλλον, οι κτηνίατροι αισθάνονται εμπιστοσύνη σχετικά με τις προσδοκίες τους. Σχεδόν το 75% δηλώνουν, ότι περιμένουν να αυξηθούν τα έσοδά τους ή να παραμείνουν τα ίδια για τα επόμενα 3 χρόνια, ενώ το 61% δηλώνουν ότι τα έσοδά τους έμειναν τα ίδια ή βελτιώθηκαν τα τελευταία 3 χρόνια. Το 79% θεωρούν, ότι οι δουλειές τους θα αυξηθούν ή θα παραμείνουν οι ίδιες τους επόμενους 12 μήνες.

Οι ερωτηθέντες πιστεύουν, ότι περισσότεροι κτηνίατροι θα χρειαστούν στο μέλλον στον τομέα της ευζωίας των ζώων, στον έλεγχο των ασθενειών, στο περιβάλλον, καθώς επίσης και στους τομείς των ζώων συντροφιάς και των εξωτικών ζώων. Γι′ αυτό θα πρέπει οι κτηνίατροι να «εξοπλιστούν» με περισσότερες δεξιότητες για να αντιμετωπίσουν αυτή τη ζήτηση. Για να υποδεχθούν τις μελλοντικές προκλήσεις με επιτυχία, οι κτηνίατροι θεωρούν, ότι χρειάζεται περισσότερη εξειδίκευση και περισσότερη κατάρτιση, επιστημονική και επαγγελματική.

Καίτη Μυλωνά

Κτηνίατρος, Σύμβουλος Ανάπτυξης Κτηνοτροφίας

aikmilona@3volve.io

Από τις 22 Ιουλίου, όπου η ολλανδική αρχή για την ασφάλεια των τροφίμων δήλωσε ότι έθεσε επτά εταιρείες πουλερικών υπό έρευνα, αφού διαπίστωσαν την ύπαρξη της ουσίας fipronil σε παρτίδα αυγών, το σκάνδαλο με τα μολυσμένα αυγά έχει περάσει τα σύνορα της Ολλανδίας και έχει εξελιχθεί σε σκάνδαλο των χωρών της Βόρειας Ευρώπης.

Το ζήτημα που προκύπτει είναι ότι όλα τα διατροφικά σκάνδαλα των τελευταίων ετών συμβαίνουν και διαπιστώνονται σε χώρες της Β. Ευρώπης. Συμβαίνουν σε χώρες, όπως η Ολλανδία και η Γερμανία όπου σκοπός της παραγωγικής διαδικασίας στον αγροτικό τομέα δεν είναι μόνο, ούτε κυρίως, η επάρκεια στη διατροφή των πολιτών τους, αλλά οι εξαγωγές. Έτσι, και ο τρόπος εκτροφής των ζώων και επεξεργασίας των κτηνοτροφικών προϊόντων για την παρασκευή τροφίμων είναι στην κατεύθυνση της ποσότητας και όχι της ποιότητας. Αυτή εξάλλου είναι και η κεντρική κατεύθυνση της ΚΑΠ.

Ο τρόπος αυτός της παραγωγής, που βασίζεται, εκτός από τα παραπάνω, στην απόκτηση όσο το δυνατόν μεγαλύτερου κέρδους σε όσο το δυνατόν μικρότερο χρονικό διάστημα και με όσο το δυνατόν χαμηλότερο κόστος, είναι η φιλοσοφία των επιχειρήσεων σε όλη την αλυσίδα της διατροφής στις βορειοευρωπαϊκές χώρες και είναι αυτή η αιτία όλων των σκανδάλων στον τομέα της διατροφής.

Είναι η ίδια αντίληψη που εμπεριέχεται στις Συμφωνίες Ελεύθερου Εμπορίου και που θεωρεί εμπόδιο οτιδήποτε αναφέρεται σε προδιαγραφές υγιεινής και πρότυπα ποιότητας. Γι′ αυτό, εξάλλου, οι Ενώσεις των Γεωργών και των Κτηνοτρόφων (με επικεφαλής τις Copa – Cogeca) και οι Ενώσεις των Βιομηχανιών Ζωοτροφών και Τροφίμων είναι υπέρ των Συμφωνιών αυτών.

Στη Γερμανία, επίσης, έχει έδρα η συγχωνευμένη (με τη Monsanto) πολυεθνική εταιρεία Bayer, η οποία διακινεί το επίσης εντομοκτόνο Roundup της Monsanto, το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως ενδοκρινικός διαταρράκτης με τις αντίστοιχες επιπτώσεις στην υγεία, καρκίνους κ.λ.π. Αλλά και παγκόσμια περιβαλλοντικά σκάνδαλα στη Γερμανία έχουν την έδρα τους και αναφέρομαι στο σκάνδαλο με το «πειραγμένο» σύστημα των εκπομπών καυσαερίων της γερμανικής εταιρείας αυτοκινήτων VW.

Ως προς το σκάνδαλο καθεαυτό, ευρύτερες, αν και ακόμη ελεγχόμενες διαστάσεις φαίνεται να παίρνει το διατροφικό σκάνδαλο με τα τοξικά αυγά στη Γερμανία και σε γειτονικές χώρες, Βέλγιο, Γαλλία και Μ.Βρετανία. Ετησίως εισάγονται στη Γερμανία 400 εκατομμύρια αυγά από ολλανδικές φάρμες.

Έλεγχοι που έχουν γίνει σε μεγάλα σούπερ-μάρκετ δείχνουν υψηλά επίπεδα του εντομοκτόνου Fipronil (φιπρονίλη), μία ουσία υψηλής τοξικότητας, η οποία σε υψηλές ποσότητες μπορεί να προκαλέσει βλάβη στα νεφρά και άλλα ζωτικά όργανα.

Το Fipronil αποτελεί δημοφιλές εντομοκτόνο για τη θεραπεία των κατοικίδιων ζώων από τους ψύλλους και τα τσιμπούρια. Ωστόσο, απαγορεύεται η χρήση του στην τροφική αλυσίδα, διότι σε περίπτωση λήψης μεγάλων ποσοτήτων, μπορούν να προκληθούν βλάβες σε ζωτικά όργανα του ανθρώπου. Η χρήση της συγκεκριμένης χημικής ουσίας έχει απαγορευθεί στην εκτροφή των ζώων, καθώς οι ερευνητές έχουν συνδέσει το  fipronil με σειρά προβλημάτων υγείας  ιδιαίτερα στα παιδιά, ενώ παραμένει να δούμε αν το σκάνδαλο περιορίζεται στα αυγά ή αν το fipronil επηρεάζει επίσης τα τρόφιμα που περιέχουν αυγό ή ακόμη και το κρέας από κοτόπουλο. 

Οι αρμόδιες αρχές της Βόρειας Ευρώπης προχώρησαν την προηγούμενη εβδομάδα στο κλείσιμο εκατοντάδων πτηνοτροφικών μονάδων αλλά και την απόσυρση εκατομμυρίων αυγών, μετά την ανακάλυψη ότι πολλές παρτίδες περιείχαν το τοξικό εντομοκτόνο fipronil. Το σκάνδαλο είναι ακόμη ένα πλήγμα στον τομέα των πουλερικών της Ευρώπης, το οποίο επλήγη από έναν καταστροφικό αγώνα της γρίπης των πτηνών πέρυσι.

Η υπόθεση αρχίζει να παίρνει και πολιτικές διαστάσεις, καθώς ο υπουργός Γεωργίας στο κρατίδιο της Κάτω Σαξονίας επικρίνει και την ομοσπονδιακή κυβέρνηση για τους χειρισμούς της στην υπόθεση. Η Κάτω Σαξονία είναι μαζί με τη Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία τα κρατίδια που μέχρι στιγμής πλήττονται περισσότερο από το διατροφικό σκάνδαλο.

�
 

Βάσει των μέχρι στιγμής στοιχείων η ποσότητα φιπρονίλης στα μολυσμένα αυγά δεν αποτελεί οπωσδήποτε κίνδυνο για την υγεία των ανθρώπων, και συγκεκριμένα για το συκώτι, τα νεφρά και το θυρεοειδή αδένα. Θα πρέπει κανείς να καταναλώσει επτά αυγά σε διάστημα μιας ημέρας για να ξεπεράσει το επιτρεπτό όριο. Ακόμη όμως και αυτή η ποσότητα δεν σημαίνει οπωσδήποτε κάποιον κίνδυνο για την υγεία. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, βλάβες προκαλούνται μόνο σε περίπτωση που η φιπρονίλη καταναλώνεται σε μεγάλες ποσότητες και για μακρύ χρονικό διάστημα. Σε ό,τι αφορά την κατανάλωση κρέατος κοτόπουλων που τους έχει χορηγηθεί φιπρονίλη, προς το παρόν δεν υπάρχουν στοιχεία για αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία.

�
 

Σύμφωνα με το γαλλικό υπουργείο Γεωργίας την Τρίτη, τα μολυσμένα αυγά βρέθηκαν σε πέντε εργοστάσια παραγωγής τροφίμων και συνεπώς, όλα τα προϊόντα που παραμένουν στα εργοστάσια αυτά απαγορεύονται να πουληθούν.

Η οικονομική κρίση και η διεθνής διατροφική συγκυρία αλλάζουν τον ρόλο της γεωργίας και της κτηνοτροφίας στην Ελλάδα.