Ποιος φοβάται τα νέα τρόφιμα του εργαστηρίου

Υπάρχουν δύο τρόποι για να προσεγγίσει κανείς την αναζωπύρωση της έντονης συζήτησης για τα νέα τρόφιμα του εργαστηρίου στην Ευρώπη- ένας προσεκτικός και ένας πιο ιδεολογικός.

Τις τελευταίες εβδομάδες μαίνεται μια συζήτηση στην Ιταλία – και όχι, δεν πρόκειται για το αν η πραγματική παρμεζάνα είναι από το Ουισκόνσιν, όπως υποστηρίχθηκε σε μια πρόσφατη viral συνέντευξη.

Στα τέλη Μαρτίου, η δεξιά κυβέρνηση της χώρας με επικεφαλής την πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι υπέβαλε μια σειρά από σχέδια νόμου που προτείνουν την απαγόρευση του κρέατος με βάση κύτταρα ή καλλιέργειες και αυστηρότερους κανόνες επισήμανσης για τα προϊόντα με βάση τα έντομα.

Στην ιταλική δημόσια συζήτηση, το καλλιεργημένο κρέας χαρακτηρίζεται ως «συνθετικό» κρέας, το οποίο δημιουργεί την εικόνα του «πλαστικού» ή κάτι μη βρώσιμο.

Ο όρος αναμφισβήτητα δεν έχει πολύ νόημα από επιστημονική άποψη, δεδομένου ότι καλλιεργείται σε εργαστήρια από φυσικά κύτταρα και δεν συναρμολογείται από πολυμερή.

Όμως το «συνθετικό» κρέας έχει γίνει εμμονή για την εκτελεστική εξουσία, με τον υπουργό Γεωργίας της Ιταλίας Francesco Lollobrigida να επαναλαμβάνει σε κάθε ευκαιρία ότι η τεχνολογία αυτή θέτει σε κίνδυνο τόσο την υγεία των πολιτών όσο και τη γαστρονομική κληρονομιά της Ιταλίας.

Πριν από μερικές εβδομάδες, το θέμα έφτασε στο βήμα της καθημερινής ενημέρωσης του Τύπου από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

«Αυτό για το οποίο μιλάμε εδώ είναι τα νέα τρόφιμα. Τώρα, τα έντομα και το καλλιεργημένο κρέας είναι παραδείγματα νέων τροφίμων», δήλωσε στους δημοσιογράφους ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αρμόδιος για την ασφάλεια των τροφίμων, Stefan de Keersmaecker.

Τα νέα τρόφιμα ορίζονται στην Ευρώπη ως τρόφιμα που δεν έχουν καταναλωθεί σε σημαντικό βαθμό πριν από τις 15 Μαΐου 1997, ημέρα κατά την οποία τέθηκε σε ισχύ ο πρώτος κανονισμός για τα νέα τρόφιμα.

Η βασική αρχή πίσω από τον κανονισμό είναι η ύπαρξη μιας διαδικασίας έγκρισης κυκλοφορίας για να διασφαλιστεί η ασφάλεια αυτών των προϊόντων, στα οποία περιλαμβάνονται πλέον δημοφιλή τρόφιμα όπως οι σπόροι chia ή η βιταμίνη Κ2.

Πράγματι, όλοι οι τύποι νέων τροφίμων πρέπει να αξιολογούνται αυστηρά από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) πριν διατεθούν στην αγορά.

Αυτός ο αρκετά «διαχρονικός» ορισμός των νέων τροφίμων με έκανε πάντα να σκέφτομαι μια διάσημη ατάκα σε ένα βιβλίο του Michael Pollan, ίσως ενός από τους καλύτερους δημοσιογράφους τροφίμων στον χώρο.

Στο βιβλίο του «In Defense of Food», ο Pollan δίνει τη συμβουλή να μην «τρώτε τίποτα που η προγιαγιά σας δεν θα αναγνώριζε ως φαγητό». Μπορεί να ακούγεται λίγο ακραίο, αλλά έχει δίκιο.

Πολλοί εκεί έξω στην πραγματικότητα φοβούνται τα νέα τρόφιμα για έναν απλό λόγο: Σε αυτό το σημείο, θα είχαμε ήδη μάθει αν ένα συγκεκριμένο «παραδοσιακό» τρόφιμο θα μπορούσε να προκαλέσει βλάβη στην ανθρώπινη υγεία.

Δεδομένου ότι δεν είχαμε αρκετό χρόνο για να αποδείξουμε την ασφάλεια των νέων τροφίμων, η ΕΕ προσθέτει ένα επιπλέον επίπεδο στην αξιολόγηση της ασφάλειάς τους.

Ωστόσο, η Επιτροπή δεν έχει λάβει ακόμη κανένα αίτημα για τη διάθεση οποιουδήποτε τύπου καλλιεργημένων κρεάτων στην αγορά της ΕΕ.

Παρόλα αυτά, η συζήτηση δεν είναι καθαρά θεωρητική και τέτοια αιτήματα, αργά ή γρήγορα, θα φτάσουν στο τραπέζι της EFSA.

Πριν από δύο εβδομάδες, ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) δημοσίευσαν την πολυαναμενόμενη πρώτη τους έκθεση σχετικά με τις πτυχές της ασφάλειας της βιομηχανίας καλλιεργημένου κρέατος.

Πρόκειται για την πρώτη συνεισφορά επί του θέματος και αναγνωρίζει επίσης ότι «υπάρχει περιορισμένος αριθμός πληροφοριών και δεδομένων σχετικά με τις πτυχές της ασφάλειας των τροφίμων με κυτταρική βάση, ώστε να υποστηριχθούν οι ρυθμιστικές αρχές στη λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων».

Υπάρχει όμως και ένας άλλος λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι μπορεί να φοβούνται τα νέα τρόφιμα, ο οποίος είναι καθαρά πολιτισμικός, αν όχι ιδεολογικός.

Η υπεράσπιση της διατροφικής παράδοσης ήταν πάντα παρούσα στην Ιταλία, αλλά έφτασε σε νέα κορύφωση με την τρέχουσα κυβέρνηση, η οποία έχει υιοθετήσει μια πολύ συντηρητική στάση στο θέμα αυτό.

Η διολίσθηση προς τον λεγόμενο «γαστρονομισμό» είναι κάτι που οι πολιτικοί αναλυτές θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους ενόψει των ευρωεκλογών του 2024, δεδομένου ότι μεγάλες εκλογικές περιφέρειες στην Ευρώπη εξαρτώνται από τους αγρότες και τους παραγωγούς τροφίμων εν γένει.

Τα νέα τρόφιμα δεν είναι απλώς κάτι που πρέπει να φοβόμαστε ή να είμαστε καχύποπτοι.

Αντιπροσωπεύει επίσης μια ώθηση για καινοτομία στην παραγωγή τροφίμων, με πιθανή συμβολή στα εκκρεμή ζητήματα της σίτισης ενός αυξανόμενου πληθυσμού και της αύξησης της βιωσιμότητας των συστημάτων διατροφής.

Η προσεκτική προσέγγιση της ασφάλειας των νέων τροφίμων είναι κατανοητή και αναγκαία. Αλλά μια ιδεολογική υπεράσπιση της διατροφικής παράδοσης θα μπορούσε στην πραγματικότητα να μας στερήσει τα εργαλεία για την επίτευξη αυτών των στόχων.