εγγραφείτε: Άρθρα
εύρεση
Γεωργική Ποικιλομορφία
Δημοσιεύουμε το Έγγραφο βάσης για το άτυπο Συμβούλιο Υπουργών Γεωργίας 4-6 Μαΐου 2014, Αθήνα, το οποίο θα διεξαχθεί στην Αθήνα στο Ζάππειο Μέγαρο με θέμα τη μετατροπή της ευρωπαϊκής γεωργικής ποικιλομορφίας σε προτέρημα.
Εισαγωγή
Η Ελληνική Προεδρία θεωρεί ότι η τεράστια γεωργική ποικιλομορφία της Ευρωπαϊκής γεωργίας θα πρέπει να είναι στο επίκεντρο της πολιτικής της ΕΕ. Ο κύριος στόχος της πρωτοβουλίας της Προεδρίας με τίτλο «aGRidiversity» είναι να φέρει τους ευρωπαίους αγρότες και τους πολίτες πιο κοντά μεταξύ τους, αναδεικνύοντας τον πλούτο και την ποικιλομορφία της Ευρωπαϊκής Γεωργίας και ταυτόχρονα αυξάνοντας την ευαισθητοποίηση για την κοινή τους ιστορία και τις κοινές τους αξίες. Η γεωργική ποικιλομορφία, δεν είναι απλά ένα απομεινάρι των παρελθόντων χρόνων, είναι ένα σήμα της ποικιλίας των οικοσυστημάτων των κρατών μελών και της κοινωνικοοικονομικής τους σύνθεσης.
Εκτός από τη διαφύλαξη και την προώθηση της γεωργικής ποικιλομορφίας, η προτεινόμενη πρωτοβουλία «aGRidiversity» στοχεύει στην ανάδειξη και προώθηση της συμβολής της γεωργίας στην μακροπρόθεσμη εξέλιξη της οικονομίας, της κοινωνίας και του περιβάλλοντος. Η Προεδρία επιθυμεί να δοθεί έμφαση στις μακροπρόθεσμες στρατηγικές γεωργικής ανάπτυξης, που βασίζονται στη γεωργική ποικιλομορφία, με έντονη ευρωπαϊκή διάσταση. Η γεωργική ποικιλομορφία είναι θεμελιώδους σημασίας για τη μακροπρόθεσμη βιώσιμη οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική ανάπτυξη. Ταυτόχρονα, συμβάλλει στη βελτίωση της επισιτιστικής ασφάλειας και της ανταγωνιστικότητας. Η διατήρηση της ποικιλομορφίας συμβάλει στην αύξηση της αποτελεσματικότητας, της προσαρμοστικότητας και της ανθεκτικότητας της γεωργίας, θέτοντας τα θεμέλια για την παραγωγή ενός ευρέως φάσματος τροφίμων και κατά συνέπεια συμβάλλοντας στην εξασφάλιση επάρκειας και ασφάλειας τροφίμων. Η ποικιλομορφία είναι επίσης προϋπόθεση για την επιτυχή προσαρμογή σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, που θα αντιμετωπίσει περισσότερο σταδιακές ή απότομες αλλαγές λόγω των προβλεπόμενων κλιματικών αλλαγών.
Επιπλέον, η ποικιλομορφία του γεωργικού τομέα πρέπει να θεωρηθεί ως ένα κεφάλαιο για την προσέλκυση νέων στην εκτεταμένη δυναμική του τομέα για δημιουργία θέσεων εργασίας. Για τον σκοπό αυτό, είναι σημαντικό να επεκταθεί από την καλλιέργεια και τη συγκομιδή στην ποικιλομορφία των επιχειρήσεων που βασίζονται στη γεωργία, όπως ο αγρο-τουρισμός, η διαχείριση γης, η περισσότερη και καλύτερη γεωργική δραστηριότητα, η μηχανολογική και γεωργική μηχανική, η ιατρική βοτανολογία, κλπ. Λαμβάνοντας υπόψη τα υψηλά ποσοστά ανεργίας που επικρατούν σήμερα στις περισσότερες χώρες και περιφέρειες, οι διάφοροι κλάδοι της γεωργικής παραγωγής θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα ακόμη ευρύτερο πεδίο απασχόλησης, ιδίως για τα νέα και μορφωμένα άτομα. Η συμμετοχή των νέων είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη του γεωργικού τομέα, καθώς, μεταξύ άλλων, είναι περισσότερο εξοικειωμένοι με τις νέες τεχνολογίες, καθώς και πιο φιλικοί στην εφαρμογή καινοτομιών και νέων τεχνικών.
Για τον σκοπό αυτό, η ΕΕ θα πρέπει να:
• Βελτιώσει την αποτελεσματικότητα της έρευνας και της μεταφοράς γνώσεων, με την προώθηση της εταιρικής σχέσης για την καινοτομία μέσα σε ένα αγροτικό τομέα με έντονη ποικιλομορφία.
• Στηρίξει τις διεθνείς προσπάθειες για την προώθηση της διατήρησης και της αειφόρου χρήσης των γενετικών πόρων, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι μελλοντικές γενιές θα έχουν πρόσβαση στην αναγκαία ποικιλομορφία.
• Προστατεύσει και -όπου είναι αναγκαίο- να ενισχύσει την ποικιλομορφία των γεωργικών οικοσυστημάτων.
• Υποστηρίζει την ποικιλομορφία των λειτουργικών και παραγωγικών δομών, προκειμένου να μειώνονται οι κίνδυνοι.
• Υποστηρίξει την γεωργική ποικιλομορφία ως πηγή ευημερίας και αύξησης του εισοδήματος για τους αγρότες και τις αγροτικές περιοχές, ενισχύοντας τις γεωργικές και μη γεωργικές επιχειρήσεις/μονάδες που αξιοποιούν τη γεωργική ποικιλομορφία και συμβάλλοντας στην ανάπτυξη των κρατών μελών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης με θέσεις εργασίας.
• Υποστηρίξει την γεωργική ποικιλομορφία ως κρίσιμη παράμετρο για την αντιμετώπιση της ανεργίας και ιδιαίτερα της ανεργίας των νέων.
Η ευθύνη δεν βαρύνει τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και μόνο. Απαιτείται ευρεία δέσμευση της κοινωνίας προκειμένου να φτάσουμε πιο κοντά στο στόχο μας. Ως εκ τούτου, η Προεδρία θεωρεί ότι η ΕΕ θα πρέπει να καλέσει τους διεθνείς οργανισμούς, τις μη κυβερνητικές οργανώσεις, την κοινωνία των πολιτών, τη βιομηχανία και τους ερευνητές να μοιραστούν την ευθύνη αυτή και να ενωθούν μαζί μας στις προσπάθειές μας.
Η ΕΕ έχει δεσμευθεί να αναπτύξει ένα αποτελεσματικό, προσαρμόσιμο και ευέλικτο γεωργικό τομέα, που βασίζεται σε τρεις ισοδύναμους πυλώνες: την ποικιλομορφία, τη βιωσιμότητα και την παραγωγικότητα.
Πτυχές της ποικιλομορφίας
Η ΕΕ χαρακτηρίζεται από ένα ευρύ φάσμα αγρονομικού δυναμικού παραγωγής καθώς και κλιματικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών μεταξύ των κρατών μελών και των περιφερειών.
Ως αποτέλεσμα, υπάρχει πολύ μεγάλη διαφοροποίηση στην ευρωπαϊκή γεωργία από την άποψη των παραγόμενων προϊόντων, των δομών και των μεθόδων παραγωγής. Οι διαδοχικές διευρύνσεις της ΕΕ -σε συνδυασμό με τα διαφορετικά μοντέλα των διαρθρωτικών αλλαγών μεταξύ των κρατών μελών- έχουν αυξήσει περαιτέρω την ποικιλομορφία της γεωργίας της ΕΕ. Ταυτόχρονα, η αύξηση των αιτημάτων της κοινωνίας για ποιότητα των τροφίμων, ποικιλομορφία των τροφίμων αυτών και προστασία των φυσικών πόρων, ενθαρρύνει την ανάγκη εμφάνισης νέων μοντέλων παραγωγής.
Η ποικιλομορφία των προϊόντων και των γεωργικών συστημάτων (συμπεριλαμβανομένων των εντατικών, συμβατικών και βιολογικών καλλιεργειών), σε όλες τις χώρες και τις περιφέρειες, είναι επομένως ένα βασικό χαρακτηριστικό του ευρωπαϊκού γεωργικού μοντέλου και ταυτόχρονα ένα διακριτικό γνώρισμα έναντι των εμπορικών εταίρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Είναι επίσης το γεγονός αυτό απόλυτα εναρμονισμένο με τις προσδοκίες των Ευρωπαίων, ως πολιτών και ως καταναλωτών, όπως επιβεβαιώνεται και από την τελευταία έρευνα του Ευρωβαρομέτρου σχετικά με την Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ): η μεγάλη πλειονότητα των Ευρωπαίων (87%) θεωρούν ότι είναι σημαντικό να διασφαλιστεί η ποικιλομορφία της γεωργίας και των προϊόντων διατροφής στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ίδια έρευνα επιβεβαιώνει ότι η ποιότητα είναι το σημαντικότερο κίνητρο αγοράς για τους καταναλωτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Μια διαφοροποιημένη Ευρωπαϊκή γεωργία εμφανίζει μια σειρά από απειλές και ευκαιρίες: ενώ ο κατακερματισμός θα μπορούσε να θεωρηθεί ως αδυναμία, ένα γεωργικό μοντέλο που χαρακτηρίζεται από διαφοροποίηση είναι σίγουρα λιγότερο ευάλωτο και πιο ανθεκτικό σε εξωτερικούς κραδασμούς και αντανακλά τις προτιμήσεις που συνεπάγεται η ζήτηση για τρόφιμα και δημόσια αγαθά. Έτσι, η γεωργία της ΕΕ προσφέρει τόσο ανταγωνιστικά προϊόντα μεγάλης κλίμακας, όσο και πολλά εξειδικευμένα προϊόντα με υψηλή προστιθέμενη αξία. Παράλληλα, οι γεωργοί της ΕΕ είναι σε καλύτερη θέση προκειμένου να διαχειριστούν τις αγροτικές περιοχές με βιώσιμο τρόπο, δεδομένου ότι το έδαφος, το νερό και ο αέρας είναι το βασικό τους κεφάλαιο, που τους εξασφαλίζει τα προς το ζην.
Μετά την έγκριση της ΚΓΠ για την περίοδο 2014-2020, η ΕΕ πρέπει να κοιτάξει μπροστά και να προβληματιστεί σχετικά με τη σημασία αυτής της ποικιλομορφίας στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που θα αντιμετωπίσει ο γεωργικός τομέας κατά τα επόμενα έτη.
1) Η ποικιλομορφία των γεωργικών εκμεταλλεύσεων
Ο γεωργικός τομέας και οι βιομηχανίες αγροδιατροφής αντιπροσωπεύουν σήμερα 46 εκατομμύρια θέσεις εργασίας και το 6% του Ευρωπαϊκού ΑΕΠ. Υπάρχουν 12,2 εκατομμύρια γεωργικές εκμεταλλεύσεις στην ΕΕ (Στατιστικές γεωργίας, δασοκομίας και Αλιείας – Eurostat 2013). Υπάρχει μια μεγάλη ποικιλομορφία εντός καθώς και μεγάλες αντιθέσεις μεταξύ των δομών των γεωργικών εκμεταλλεύσεων στην ΕΕ.
Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός (6 εκατ. ευρώ) από πολύ μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις (λιγότερο από 2 εκτάρια σε μέγεθος) που καλλιεργούν το 2,5 % του συνόλου των γεωργικών γαιών και ένας μικρός αριθμός (2,7 % του συνόλου των εκμεταλλεύσεων) από μεγάλες γεωργικές εκμεταλλεύσεις (πάνω από 100 εκτάρια σε μέγεθος) που καλλιεργούν το 50,2 % του συνόλου των γεωργικών εκτάσεων. Η εικόνα αυτή αντικατοπτρίζεται επίσης στο οικονομικό μέγεθος των εκμεταλλεύσεων: Υπάρχουν 5,5 εκατομμύρια εκμεταλλεύσεις (44,6 %), οι οποίες είχαν ετήσιο εισόδημα σταθερά κάτω των 2.000 €. Πολλές γεωργικές εκμεταλλεύσεις με έκταση μικρότερη από 2 εκτάρια, μπορούν να χαρακτηρίζονται ως γεωργικές εκμεταλλεύσεις ημι-αυτοσυντήρησης, πράγμα που σημαίνει ότι πάνω από το 50% της παραγωγής τους καταναλώνεται στην ίδια τη γεωργική εκμετάλλευση.
Φαίνεται ότι η οικογενειακή γεωργία, ένα θέμα που συζητήθηκε εκτενώς πρόσφατα σε διαφορετικές περιπτώσεις, δεδομένου ότι το 2014 ανακηρύχθηκε από τον ΟΗΕ ως έτος της οικογενειακής γεωργίας, εξακολουθεί να παραμένει μακράν το πιο κοινό μοντέλο γεωργικών εκμεταλλεύσεων σε όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο πλαίσιο αυτό, η διάσταση της ποικιλομορφίας στην οικογενειακή γεωργία έχει ήδη διαδοθεί και αναγνωριστεί.
2) Η ποικιλομορφία, ως κινητήρια δύναμη της οικονομίας
Τα αγροτικά προϊόντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι μοναδικά σε ποιότητα και ποικιλομορφία. Σε μια ανοιχτή παγκόσμια αγορά και μια αυξανόμενη παγκόσμια ζήτηση, η ανταγωνιστικότητα της ΕΕ εναπόκειται στα προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας(1), καθώς επίσης και στα βασικά και στα ενδιάμεσα προϊόντα που παράγονται με βιώσιμο τρόπο.
Η ποικιλομορφία της παραγωγής δίνει στη γεωργία της ΕΕ την ευκαιρία να αξιοποιήσει το δυναμικό της ζήτησης των καταναλωτών για διαφοροποιημένα, υψηλής ποιότητας, υγιεινά, ασφαλή και βιώσιμα παραγόμενα τρόφιμα, με διασφάλιση της διαθεσιμότητας και της διαφοροποίησης των τιμών.
Θα μπορούσε επίσης να διευκολύνει την πρόσβαση στην αγορά για τις μικρές και οικογενειακές εκμεταλλεύσεις και τις ομάδες παραγωγών και να συμβάλει αποφασιστικά στη δημιουργία ευκαιριών για τους νέους αγρότες.
3) Ποικιλομορφία για την ενίσχυση της αειφορίας
Η διατήρηση της ποικιλομορφίας των μεθόδων γεωργικής παραγωγής θα πρέπει να θεωρηθεί ως ένας τρόπος για την ενίσχυση των περιβαλλοντικών επιδόσεων της ευρωπαϊκής γεωργίας. Η γεωργία έχει δημιουργήσει μια πλούσια ποικιλομορφία του τοπίου στην Ευρώπη, που αποτελεί τόσο μια φυσική κληρονομιά όσο και ένα καταφύγιο για τη φύση, αν υπάρξει κατάλληλη διαχείριση.
Αυτό συμβαδίζει με τα οφέλη που συνδέονται με την παροχή δημόσιων αγαθών από τους αγρότες. Η ποικιλομορφία της γεωργίας συχνά πηγάζει από συγκεκριμένα, προσαρμοσμένα στις τοπικές συνθήκες, παραδοσιακά συστήματα καλλιέργειας, τα οποία έχουν το πρόσθετο πλεονέκτημα να είναι λιγότερο ευάλωτα σε ασθένειες ή καιρικά φαινόμενα, καθώς «τα ακραία καιρικά φαινόμενα εμφανίζονται συχνότερα και γίνονται διαρκώς περισσότερο έντονα» (2).
Η ποικιλομορφία των γενετικών πόρων για τα τρόφιμα και τη γεωργία είναι επίσης απαραίτητη για την αειφόρο γεωργία και την επισιτιστική ασφάλεια. Η ΕΕ πρέπει να συνεχίσει να εργάζεται, μέσω των σχετικών διεθνών φόρουμ και εσωτερικά, για τη διατήρηση της ποικιλομορφίας των παραδοσιακών ποικιλιών, φυλών και ειδών συγκεκριμένων περιοχών και περιφερειών, ώστε να διατηρηθεί η αναγκαία ποικιλομορφία για την προστασία της γεωργίας μας ή για την προσαρμογή της στις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής ή των κρουσμάτων ασθενειών.
4) Η ποικιλομορφία ενισχύει την τοπική ανάπτυξη
Οι αγροτικές περιοχές θα πρέπει επίσης να είναι σε θέση να χρησιμοποιούν τη μοναδικότητα και τις ιδιαιτερότητες των γεωργικών τους προϊόντων και των συστημάτων παραγωγής, ως εργαλείο για την τοπική ανάπτυξη, αξιοποιώντας στο έπακρο τις δυνατότητές τους. Πέρα από τα οικονομικά της οφέλη, η ποικιλομορφία αποτελεί επίσης ένα σημαντικό στοιχείο του πολιτισμού και της ταυτότητας πολλών αγροτικών περιοχών. Είναι υψίστης σημασίας για τη συνολική κοινωνικο-οικονομική τους συνοχή και τη δημογραφική τους εξέλιξη. Αυτό συμβαίνει όχι μόνο για τις ορεινές περιοχές και τα νησιά, αλλά και για όλες τις άλλες αγροτικές περιοχές, που έχουν διατηρήσει τον πλούτο των γεωργικών τους παραδόσεων, χρησιμοποιώντας τες για την ανάπτυξη τοπικών εμπορικών σημάτων ή για τον αγροτουρισμό. Το 2010, το τακτικό γεωργικό εργατικό δυναμικό στην ΕΕ – 27 ήταν περίπου 25,0 εκατομμύρια άτομα, πολλά από τα οποία εργάζονταν με καθεστώς μερικής απασχόλησης ή / και σε εποχιακή βάση. Ταυτόχρονα, στην ΕΕ-27 συνολικά, περίπου 5,2% των εκμεταλλεύσεων είχαν τουλάχιστον μία πρόσθετη πηγή εισοδήματος. Το ποσοστό αυτό κυμαινόταν μεταξύ των κρατών μελών από 0,8% έως 52.0% (3).
5) Η Ευρωπαϊκή γεωργική ποικιλομορφία στο επίκεντρο της νέας ΚΓΠ
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η νέα ΚΓΠ για την περίοδο 2014-2020 έπρεπε "να κάνει καλύτερη χρήση της ποικιλομορφίας των αγροτικών εκμεταλλεύσεων της ΕΕ και των συστημάτων παραγωγής, η οποία έχει αυξηθεί μετά τη διεύρυνση της ΕΕ, διατηρώντας παράλληλα τον κοινωνικό, τοπικό και διαρθρωτικό της ρόλο“, αντί μιας προσέγγισης “ένα μέγεθος που ταιριάζει σε όλους”.
Η νέα ΚΓΠ, που εγκρίθηκε το 2013, αναγνωρίζει ρητά τη μεγάλη ποικιλομορφία της γεωργίας, τη δυναμική της γεωργικής παραγωγής, τις κλιματικές (4), περιβαλλοντικές και κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτά τα διαφορετικά χωρικά χαρακτηριστικά μπορούν να αντιμετωπιστούν με συνδυασμό των διαφόρων μέσων -τόσο εντός όσο και μεταξύ των δύο πυλώνων- με ευέλικτο τρόπο, σύμφωνα με τις ειδικές τοπικές, περιφερειακές και εθνικές ανάγκες. Αυτή η ευελιξία, η οποία είναι ζωτικής σημασίας για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας της νέας ΚΓΠ, πρέπει ωστόσο να λάβει χώρα εντός σαφώς καθορισμένων κανονιστικών και δημοσιονομικών ορίων, προκειμένου να διασφαλιστεί η επίτευξη των κοινών στόχων.
Με σκοπό την πλήρη αναγνώριση του δυναμικού ενός ποικιλόμορφου και ταυτόχρονα καινοτόμου και βιώσιμου γεωργικού τομέα στην ΕΕ, η νέα ΚΓΠ προσφέρει επίσης διάφορα εργαλεία (Αγροτική Ανάπτυξη και η Ευρωπαϊκή Σύμπραξη Καινοτομίας) για να ενθαρρυνθεί η εισαγωγή των πιθανών καινοτόμων τεχνικών καλλιέργειας, η μετάφραση των γνώσεων σε πράξη και η συνεργασία μεταξύ των διαφόρων φορέων, προκειμένου να δημιουργηθούν συνέργειες και να αξιοποιηθούν τα οφέλη που προκύπτουν από την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και την ανταλλαγή εμπειριών. Επιπλέον, η νέα ΚΓΠ προσφέρει εργαλεία και κίνητρα στους νέους να συμμετέχουν σε γεωργικές δραστηριότητες στις αγροτικές περιοχές. Ειδική μέριμνα έχει ληφθεί για τους μορφωμένους ανθρώπους, καθώς και για την κατάρτισή τους σε δραστηριότητες του ενδιαφέροντός τους τόσο εντός όσο και παράπλευρα στην εκμετάλλευση.
Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Εταιρική Σχέση για τη Γεωργική Παραγωγικότητα και Βιωσιμότητα θα πρέπει να εξασφαλίσει ότι τα αποτελέσματα της έρευνας μετασχηματίζονται πιο συστηματικά και προσαρμόζονται στις ανάγκες της γεωργίας, λαμβάνοντας υπόψη την ποικιλομορφία των δομών και των φυσικών συνθηκών. Η χρηματοδότηση θα εξασφαλίζεται όχι μόνο μέσω των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης, αλλά και από τον προϋπολογισμό της ΕΕ για την έρευνα, μέσω του προγράμματος Ορίζοντας 2020 .
Ερωτήσεις για τη συζήτηση
1. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της μεγάλης ποικιλομορφίας της γεωργίας της ΕΕ; Σε ποιο βαθμό αυτή η εσωτερική ποικιλομορφία αποτελεί μειονέκτημα ή ένα κεφάλαιο για τη γεωργία της ΕΕ στο σημερινό παγκόσμιο πλαίσιο; Με ποιους τρόπους μπορεί η γεωργική ποικιλομορφία της ΕΕ να γίνει ένα κεφάλαιο στο σημερινό παγκόσμιο πλαίσιο;
2. Ποιες είναι οι ανάγκες και οι προσδοκίες των διαφόρων συντελεστών κατά μήκος της τροφικής αλυσίδας σχετικά με αυτή την ποικιλομορφία με στόχο την επισιτιστική ασφάλεια, την ανταγωνιστικότητα, τη βιωσιμότητα, την πολιτιστική κληρονομιά και την τοπική ανάπτυξη;
3. Ποια μέτρα πολιτικής της νέας ΚΓΠ μπορούν να κινητοποιηθούν για να διατηρηθεί αυτή η ποικιλομορφία και να μετατραπεί σε δύναμη; Πώς μπορούν τα κράτη μέλη να χρησιμοποιήσουν την ευελιξία του νέου πλαισίου πολιτικής για να αξιοποιήσουν στο έπακρο τις δυνατότητές τους;
Σημειώσεις
1. “Οι οικονομικοί λογαριασμοί της γεωργίας δείχνουν ότι η συνολική παραγωγή της γεωργικής βιομηχανίας (που περιλαμβάνει την παραγόμενη αξία των καλλιεργειών και των ζώων, των γεωργικών υπηρεσιών και των αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται από μη διαχωρίσιμες μη γεωργικές δευτερεύουσες δραστηριότητες) στην ΕΕ-28 το 2012 ήταν αναμενόμενη 408.4 δις ευρώ σε βασικές τιμές. Το ισοδύναμο του 60,7% της αξίας της γεωργικής παραγωγής που παράγεται δαπανήθηκε για την ενδιάμεση κατανάλωση (αγαθά και υπηρεσίες). Η υπολειμματική ακαθάριστη προστιθέμενη αξία σε βασικές τιμές ήταν το ισοδύναμο του 39,3% της αξίας της συνολικής παραγωγής το 2012 ή 160.6 δις ευρώ»,
Pocjetbooks Eurostat για τη γεωργία, τη δασοκομία και την αλιεία, στατιστικές έκδοση 2013.
2. JRC, Extreme Temperatures and Precipitation in Europe Analysis of a High-Resolution Climate Change Scenario, EUR 23291 EN – 2008.
3. Eurostat Pocjetbooks on Agriculture, forestry and fishery statistics, 2013 edition.
4. The climate of Europe varies of a temperate, continental nature, with a maritime climate prevailing on the western coasts and a Mediterranean climate in the south. “European Climate". World Book. World Book, Inc. Retrieved 2011-02-15.