Προβληματισμοί για Δικαιότερη Αλυσίδα Εφοδιασμού Τροφίμων στην ΕΕ

Δημόσια διαβούλευση ξεκίνησε η Κομισιόν στις 16 Αυγούστου, η οποία έληξε αναφορικά με τους πιθανούς τρόπους βελτίωσης της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων της ΕΕ, δεδομένου ότι οι αγρότες βρίσκονται συχνά σε μειονεκτική θέση σε σχέση με τους ισχυρούς μεσάζοντες.

Σε σχετική ανακοίνωση, η Επιτροπή αναφέρει, ότι οι αγρότες, οι πολίτες και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη καλούνται να εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά με τη λειτουργία της εφοδιαστικής αλυσίδας. Αρκετοί μικροπαραγωγοί πλήττονται, διότι δεν διαθέτουν την διαπραγματευτική ισχύ να επιτύχουν ευνοϊκότερες συμφωνίες με μεγάλες εταιρείες διανομής τροφίμων, όπως αλυσίδες σούπερ μάρκετ ή παραγωγούς γάλακτος. Σύμφωνα με την Κομισιόν, το γεγονός αυτό σημαίνει, ότι οι μεσάζοντες τείνουν να συσσωρεύουν κέρδη σε βάρος των γεωργών.

Σύμφωνα με ψήφισμα του 2016, αναγνωρίζεται ως λύση η προώθηση σύντομων αλυσίδων εφοδιασμού τροφίμων που βοηθούν τους αγρότες να αυξήσουν τα περιθώρια κέρδους, ενώ παράλληλα περιορίζουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, καθώς -λόγω μείωσης των αποστάσεων- τα προϊόντα που προσφέρονται διατηρούνται πάντα φρέσκα.

Σε έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, που διεξήχθη το 2016, καταδεικνύεται ότι τέσσερις στους πέντε πολίτες της ΕΕ πιστεύουν ότι είναι σημαντικό να ενισχυθεί ο ρόλος των γεωργών στην εφοδιαστική αλυσίδα.

Διαπιστώθηκε, ακόμη, ότι οι σύντομες αλυσίδες εφοδιασμού τροφίμων μπορούν να εξασφαλίσουν στους αγρότες υψηλότερες τιμές για τα προϊόντα τους, αποφεύγοντας, με τον τρόπο αυτό, τους μεσάζοντες. Επιπλέον, σημαντικά οφέλη αποκομίζουν και οι τοπικές οικονομίες, καθώς διατηρούνται οι θέσεις εργασίας στην εκάστοτε περιοχή.

Ωστόσο, ενδέχεται να κριθεί αναγκαία μια ευρύτερη λύση στο ζήτημα του εισοδήματος των αγροτών, καθώς η καταναλωτική ζήτηση δεν μπορεί να καλυφθεί αποκλειστικά από τα τοπικά προϊόντα.

Την ενίσχυση των κινήτρων των αγροτών προκειμένου να αναπτύξουν εργαλεία διαχείρισης κινδύνου για την προστασία του εισοδήματός τους, στο πλαίσιο της ΚΑΠ μετά το 2020, εισηγήθηκε ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ). Η θέση του Οργανισμού, σύμφωνα με την οποία «τα βραχυπρόθεσμα προβλήματα εισοδήματος θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με εργαλεία διαχείρισης κινδύνου», συντάσσεται με τη γραμμή της πρότασης της γερμανικής κυβέρνησης πάνω στο ζήτημα και συγκεκριμένα πάνω στην Αρχή της Συγχρηματοδότησης. Με αυτόν τον τρόπο, οι αγρότες θα μπορούν να αποταμιεύουν χρήματα στις καλές περιόδους, προκειμένου να τα επιστρατεύουν σε χρονιές κατά τις οποίες υφίστανται ζημίες.

Ένα σημαντικό στοιχείο της μέχρι τώρα πολιτικής της ΕΕ για την ενίσχυση του εισοδήματος είναι η συγκέντρωση πόρων στις Συνδεδεμένες Ενισχύσεις, οι οποίες όμως, κατά την άποψη του ΟΟΣΑ, αλλοιώνουν τον ανταγωνισμό. Για τον λόγο αυτόν, ο Οργανισμός προτείνει την αντικατάστασή τους με εργαλεία διαχείρισης κινδύνων. Σημαντικό στοιχείο της προηγούμενης αναθεώρησης της ΚΑΠ υπήρξε η εφαρμογή μιας τέτοιας εργαλειοθήκης στα πλαίσια του Δεύτερου Πυλώνα. Ασφαλιστικά και Αμοιβαία Ταμεία για ζημιές, ασθένειες ζώων και φυσικές καταστροφές, που κατά το παρελθόν μπορούσαν να ενταχθούν προαιρετικά στον Πρώτο Πυλώνα, τώρα δύνανται να ενταχθούν στον Δεύτερο, ενώ παράλληλα μπορεί να προστεθεί μία τρίτη επιλογή «σταθεροποίησης του εισοδήματος». Με βάση την επιλογή αυτή, ο ασφαλισμένος παραγωγός μπορεί να λάβει από ένα Ταμείο μέχρι το 70% της απώλειας εισοδήματος, όταν αυτή υπερβαίνει το 30% του μέσου όρου της τελευταίας τριετίας.

Όμως, τα παραπάνω εργαλεία διαχείρισης οικονομικών κινδύνων έχουν υποστεί περιορισμένη απορρόφηση από τα κράτη-μέλη, με μόνο 12 εξ αυτών να τα έχουν εντάξει στην ατζέντα τους κατά την προγραμματική περίοδο 2014-2020. Ως γνωστόν, η Ελλάδα δεν βρίσκεται ανάμεσά τους. Ο ΟΟΣΑ, ο οποίος προωθεί τη λήψη των συγκεκριμένων μέτρων από το σύνολο των κρατών-μελών της ΕΕ, αποδίδει αυτή την τάση στο γεγονός ότι οι εθνικές προτιμήσεις κλίνουν περισσότερο προς εναλλακτικές χρήσεις του προϋπολογισμού της ΚΑΠ, παρά προς τα μέτρα διαχείρισης κινδύνου. «Το μεγάλο μερίδιο των κονδυλίων της ΚΑΠ που πηγαίνει σε εγγυημένες πληρωμές ενδεχομένως μειώνει τα κίνητρα για την αξιοποίηση των διαθέσιμων επιλογών για τη χρήση χρηματοδοτικών εργαλείων», αναφέρει η σχετική έκθεση.

Ο ΟΟΣΑ, λοιπόν, ζητά να προσανατολιστεί η ΚΑΠ στο να παρέχει στους αγρότες τις απαραίτητες γνώσεις και συμβουλευτικές υπηρεσίες για την αποτελεσματική χρήση των χρηματοδοτικών μέσων που τους έχουν διατεθεί, στο πλαίσιο των εργαλείων διαχείρισης του κινδύνου. Παρ’ όλα αυτά, επισημαίνει ότι «πριν από τη θέσπιση νέων πολιτικών διαχείρισης κινδύνων στο πλαίσιο της ΚΑΠ, είναι σημαντικό να μη δοθούν στους παραγωγούς αντιφατικά μηνύματα», και προσθέτει ότι «οι γεωργικές αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται µε βάση την αγορά και να μην καθορίζονται από τις πολιτικές».

Γίνεται φανερό ότι εάν τα παραπάνω εφαρμόζονταν, θα μεταλλασσόταν ο πυρήνας της ΚΑΠ. Μέτρα του Πρώτου Πυλώνα, τα οποία στηρίζουν το αγροτικό εισόδημα και καλύπτονται πλήρως από τον Κοινοτικό Προϋπολογισμό, θα μετατρέπονταν σε μέτρα που συγχρηματοδοτούνται σε τριμερή βάση από την ΕΕ – το κράτος-μέλος – τον αγρότη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις μικρότερες εκμεταλλεύσεις και τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες ή αυτές που πλήττονται από δημοσιονομικά προβλήματα.

Έχει επίσης δημοσιευτεί για διαβούλευση και διατύπωση παρατηρήσεων, μια αρχική εκτίμηση επιπτώσεων, η οποία εκθέτει λεπτομερώς μια σειρά πιθανών πολιτικών επιλογών. Θα διενεργηθεί, επίσης, πλήρης εκτίμηση των επιπτώσεων οποιασδήποτε μελλοντικής πρωτοβουλίας για τη βελτίωση της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων.

Όπως ανακοινώνει η Κομισιόν, τυχόν μελλοντικές προτάσεις της Επιτροπής θα συνάδουν, επίσης, με την ευρύτερη προσέγγιση για την απλούστευση και τον εκσυγχρονισμό της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής.