εγγραφείτε: Άρθρα
εύρεση
Οικογενειακές Γεωργικές Εκμεταλλεύσεις στην ΕΕ
Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, οι οικογενειακές γεωργικές εκμεταλλεύσεις κυριαρχούν στην δομή της γεωργίας της ΕΕ όσον αφορά τον αριθμό τους, τη συμβολή τους στην γεωργική απασχόληση και, σε μικρότερο βαθμό, στην έκταση της γης που καλλιεργούν.
Στην Ελλάδα, τα οικογενειακά αγροκτήματα αντιστοιχούν στο 99% του συνόλου των γεωργικών εκμεταλλεύσεων.
Τα στοιχεία αυτά βασίζονται στην πιο πρόσφατη έρευνα για την διάρθρωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων (FSS) που πραγματοποιήθηκε σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, ως γεωργική απογραφή του 2009/10.
Αναλυτικότερα, σύμφωνα με τα κύρια στατιστικά ευρήματα, σχετικά με τα διαρθρωτικά χαρακτηριστικά των γεωργικών εκμεταλλεύσεων στην ΕΕ των 28 κρατών μελών ανάλογα με το οικογενειακό εργατικό δυναμικό, οι οικογενειακές γεωργικές εκμεταλλεύσεις κυριαρχούν στην δομή της γεωργίας της ΕΕ όσον αφορά τον αριθμό τους, τη συμβολή τους στην γεωργική απασχόληση και, σε μικρότερο βαθμό, στην έκταση της γης που καλλιεργούν.
Συγκεκριμένα, υπήρχαν 12,2 εκατ. γεωργικών εκμεταλλεύσεων στην ΕΕ-28 το 2010, με τη συντριπτική πλειοψηφία αυτών (96,9%) να ταξινομούνται ως οικογενειακές εκμεταλλεύσεις.
Βάσει ορισμού του Διεθνούς Οργανισμού Τροφίμων του ΟΗΕ (FAO), ο όρος «οικογενειακό αγρόκτημα» χρησιμοποιείται για οποιοδήποτε αγρόκτημα βρίσκεται υπό τη διαχείριση οικογένειας, όπου το 50% ή περισσότερο του κανονικού εργατικού δυναμικού παρέχεται από εργαζόμενους της οικογένειας. Βάσει του εργατικού δυναμικού τα οικογενειακά αγροκτήματα αναλύονται σε εκμεταλλεύσεις όπου η εργασία παρέχεται αποκλειστικά από την οικογένεια (αγροκτήματα με μόνο τα συμβοηθούντα μέλη οικογένειας) και εκείνα όπου το 50% ή περισσότερο (αλλά όχι το 100%) του εργατικού δυναμικού ήταν από εργαζόμενους της οικογένειας.
Οικογενειακώς καλλιεργούμενη γεωργική γη
Στο σύνολο των γεωργικών εκμεταλλεύσεων στην ΕΕ-28, τα οικογενειακά αγροκτήματα παρείχαν το 86,2% του τακτικού εργατικού δυναμικού της γεωργίας και έκτρεφαν το 71,1% του ζωικού κεφαλαίου το 2010.
Το σχετικό μερίδιο τους επί του συνόλου της χρησιμοποιούμενης γεωργικής έκτασης ήταν χαμηλότερο, καθώς αντιπροσώπευαν το 67,4% της ΕΕ-28. Αυτό μπορεί να αποδοθεί στο γεγονός πως πολλές οικογενειακές εκμεταλλεύσεις είναι μικρές εκμεταλλεύσεις που λειτουργούν σε βάση ημι-επιβίωσης (παράγουν αποκλειστικά για δική τους κατανάλωση).
Τα οικογενειακά αγροκτήματα με μόνο συμβοηθούντα μέλη οικογένειας (με άλλα λόγια, εκείνα όπου το 100% της εισροής εργασίας στο αγρόκτημα παρέχεται από τα μέλη της οικογένειας) αντιπροσώπευαν το 94,8% του συνολικού αριθμού των γεωργικών εκμεταλλεύσεων στην ΕΕ-28 το 2010.
Τα αγροκτήματα με εργαζόμενους μόνο από την οικογένεια παρέχουν τα τέσσερα πέμπτα (80,3%) του συνόλου του τακτικού γεωργικού εργατικού δυναμικού, καλλιέργησαν περισσότερο από το ήμισυ (56,5%) της συνολικής γεωργικής έκτασης και έκτρεφαν περισσότερο από το μισό (55,4%) του συνόλου του ζωικού κεφαλαίου.
Μη οικογενειακές αγροτικές εκμεταλλεύσεις
Το 2010, υπήρχαν 79.000 εκμεταλλεύσεις στην ΕΕ-28, όπου τα απασχολούμενα μέλη οικογένειας ήταν λιγότερα από το 50% (αλλά όχι 0%) από το κανονικό εργατικό δυναμικό και 301.000 εκμεταλλεύσεις χωρίς οικογενειακό εργατικό δυναμικού. Όλες μαζί, αυτές οι «μη-οικογενειακές εκμεταλλεύσεις» αντιπροσώπευαν το 3,1% του συνολικού αριθμού των γεωργικών εκμεταλλεύσεων στην ΕΕ-28 το και καλλιέργησαν σχεδόν το ένα τρίτο (32,6%) της χρησιμοποιούμενης γεωργικής έκτασης.
Τα αγροκτήματα χωρίς οικογενειακό εργατικό δυναμικό ήταν πιο διαδεδομένα από τα αγροκτήματα όπου το οικογενειακό εργατικό δυναμικό ήταν λιγότερο από 50% (αλλά όχι 0%) από το κανονικό εργατικό δυναμικό.
Τα αγροκτήματα χωρίς οικογενειακό εργατικό δυναμικό αντιπροσώπευαν το 2,5% του συνόλου των αγροκτημάτων της ΕΕ-28, καλλιέργησαν περισσότερο από το ένα τέταρτο (27,1%) της χρησιμοποιούμενης γεωργικής έκτασης, έκτρεφαν περισσότερο από το ένα πέμπτο (21,8%) του συνόλου του ζωικού κεφαλαίου, και απασχόλησαν μόλις πάνω από το 1/10 (10,3%) του τακτικού γεωργικού εργατικού δυναμικού το 2010.
Αντίθετα, στην ΕΕ-28 αγροκτήματα όπου το οικογενειακό εργατικό δυναμικό ήταν λιγότερο από 50% (αλλά όχι 0%) από το κανονικό εργατικό δυναμικό αντιπροσώπευε το 0,6% του συνόλου των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, το 3,4% του τακτικού εργατικού δυναμικού της γεωργίας, το 5,5% της καλλιεργούμενης γης, και το 7,1% των εκτροφών,.
Ποσοστά καλλιεργούμενης γης ανά τύπο εκμετάλλευσης
Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, οι οικογενειακές εκμεταλλεύσεις ήταν, κατά μέσο όρο, μικρότερες από τις μη-οικογενειακές εκμεταλλεύσεις. Αυτό ισχύει κυρίως για τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις με μόνο συμβοηθούντα μέλη οικογένειας.
Σε όλη την ΕΕ-28 το 2010, κάθε αγρόκτημα με μόνο συμβοηθούντα μέλη της οικογένειας είχαν, κατά μέσο όρο, 8,6 εκτάρια γεωργικής γης.
Στα 74,3 στρέμματα ανά εκμετάλλευση ήταν η γη που καλλιεργήθηκε από αγροκτήματα όπου το οικογενειακό εργατικό δυναμικό ήταν μέχρι το 50% ή περισσότερο (αλλά όχι 100%) του τακτικού εργατικού δυναμικού, δηλαδή ήταν εννέα φορές υψηλότερο από το μέσο όρο των γεωργικών εκμεταλλεύσεων με μόνο συμβοηθούντα μέλη οικογένειας.
Μεταξύ των μη-οικογενειακών εκμεταλλεύσεων, η μέση γεωργική έκταση κάθε αγροκτήματος έφθασε τα 121,2 εκτάρια ανά εκμετάλλευση για εκείνες όπου το οικογενειακό εργατικό δυναμικό ήταν λιγότερο από 50% (αλλά όχι 0%) από το κανονικό εργατικό δυναμικό, και κορυφώθηκε στα 158,3 εκτάρια ανά εκμετάλλευση για εκμεταλλεύσεις χωρίς οικογενειακή εργασία. Αυτή η τελευταία εικόνα ήταν λίγο πάνω από 18 φορές υψηλότερη από το μέσο όρο για τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις με μόνο συμβοηθούντα μέλη οικογένειας.
Οι εκτροφές ζωικού κεφαλαίου
Οι εκμεταλλεύσεων στην ΕΕ-28, με μόνο συμβοηθούντα μέλη της οικογένειας είχαν κατά μέσο όρο 6,4 μονάδες ζωικού κεφαλαίου ανά εκμετάλλευση το 2010.
Υπήρξε μια μεγάλη διαφορά στο μέσο αριθμό των ζώων που εκτράφηκαν ανά είδος εκμετάλλευσης, όπως στα αγροκτήματα όπου το οικογενειακό δυναμικό ήταν μέχρι το 50 % ή περισσότερο (αλλά όχι 100%) από το κανονικό εργατικό δυναμικό, τα οποία κατά μέσο όρο, είχαν σχεδόν 13 φορές τα ζώα που είχαν τα αγροκτήματα με μόνο συμβοηθούντα μέλη οικογένειας.
Τα αγροκτήματα με κανένα οικογενειακό εργατικό δυναμικό στην ΕΕ-28 έκτρεφαν, κατά μέσο όρο, σχεδόν 100 μονάδες ζωικού κεφαλαίου το 2010, ενώ οι εκμεταλλεύσεις όπου το οικογενειακό εργατικό δυναμικό ήταν λιγότερο από 50% (αλλά όχι 0%) του τακτικού εργατικού δυναμικού έκτρεφαν, κατά μέσο όρο, 121 μονάδες ζωικού κεφαλαίου.
Ως εκ τούτου, ο μέσος αριθμός των ζώων που εκτρέφονταν σε αγροκτήματα όπου το οικογενειακό εργατικό δυναμικό ήταν λιγότερο από 50% (αλλά όχι 0%) του τακτικού εργατικού δυναμικού ήταν σχεδόν 20 φορές υψηλότερος από αγροκτήματα με μόνο συμβοηθούντα μέλη οικογένειας.
Το δυναμικό εργασίας των εκμεταλλεύσεων
Στην ΕΕ-28 τα αγροκτήματα με μόνο συμβοηθούντα μέλη της οικογένειας είχαν, κατά μέσο όρο, ένα κανονικό εργατικό δυναμικό των 0,6 ετήσιων μονάδων εργασίας (ΜΕΕ) ανά εκμετάλλευση το 2010. Με άλλα λόγια, η συνολική εργασία που εκτελείτο σε αυτές τις εκμεταλλεύσεις κατά τη διάρκεια του έτους ήταν ισοδύναμη με το 60% των εργασιών που εκτελούνταν από ένα μόνο πρόσωπο που εργάζεται με πλήρες ωράριο.
Μεταξύ των αγροκτημάτων όπου το οικογενειακό εργατικό δυναμικό μέχρι το 50% ή περισσότερο (αλλά όχι 100%) του τακτικού εργατικού δυναμικού, το μέσο μέγεθος του εργατικού δυναμικού ήταν περίπου τρεις φορές υψηλότερο (κατά 2,1 μονάδες ετήσιας εργασίας), ενώ για τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις χωρίς οικογενειακή εργασία, ήταν πέντε φορές υψηλότερο (3,1 μονάδες ετήσιας εργασίας), και ήταν μόλις πάνω από έξι φορές υψηλότερο (4,0 ετήσιες μονάδες εργασίας) για τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις όπου το οικογενειακό εργατικό δυναμικό ήταν λιγότερο από 50% (αλλά όχι 0%) του τακτικού εργατικού δυναμικού .
Ενώ η μέση εκμετάλλευση χωρίς οικογενειακό εργατικό δυναμικό καλλιεργούσε μια γεωργική έκταση που ήταν, κατά μέσο όρο 18,5 φορές τόσο μεγάλη όσο η γεωργική έκταση που καλλιεργείτο από τα αγροκτήματα με μόνο συμβοηθούντα μέλη της οικογένειας, ο μέσος όρος του εργατικού δυναμικού στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις χωρίς οικογενειακή εργασία ήταν μόνο 5.0 φορές υψηλότερο του εργατικού δυναμικού των γεωργικών εκμεταλλεύσεων με μόνο συμβοηθούντα μέλη οικογένειας.
Η δομή των εκμεταλλεύσεων ανά κράτος μέλος
Από τα 11,9 εκατ. οικογενειακών γεωργικών εκμεταλλεύσεων στην ΕΕ-28 το 2010, σχεδόν το ένα τρίτο (32,3%) βρίσκονταν στη Ρουμανία, ενώ η Ιταλία (13,4%) και η Πολωνία (12,6%) ήταν τα μόνα άλλα κράτη μέλη της ΕΕ που κατέγραψαν διψήφια μερίδια του συνόλου της ΕΕ-28.
Οι οικογενειακές γεωργικές εκμεταλλεύσεις στην ΕΕ-28 καλλιεργούσαν 118 εκατομμύρια εκτάρια χρησιμοποιούμενης γεωργικής έκτασης το 2010. Οι μεγαλύτερες καλλιεργούμενες εκτάσεις με οικογενειακές εκμεταλλεύσεις βρίσκονταν στη Γαλλία και την Ισπανία (περίπου 16 εκατομμύρια εκτάρια κάθε μια) με το 13,1% κάθε μια του συνόλου της ΕΕ-28, ενώ η Πολωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γερμανία επίσης κατέγραψαν διψήφια μερίδια του συνόλου της ΕΕ-28.
Κάθε οικογενειακό αγρόκτημα στη Μάλτα καλλιεργούσε κατά μέσο όρο μόλις 0,9 εκτάρια χρησιμοποιούμενης γεωργικής έκτασης το 2010. Οι οικογενειακές εκμεταλλεύσεις ήταν επίσης σχετικά μικρές – βάσει αυτής της σύγκρισης – στη Ρουμανία, στην Κύπρο, στην Βουλγαρία, στην Ουγγαρία, στην Κροατία, στην Ελλάδα, στην Σλοβενία, στην Ιταλία, στην Πορτογαλία και στην Πολωνία, καθώς κάθε εκμετάλλευση καλλιεργούσε με μέση έκταση μικρότερη των 10 εκταρίων.
Στο άλλο άκρο του φάσματος, οι μεγαλύτερες οικογενειακές εκμεταλλεύσεις ήταν στο Ηνωμένο Βασίλειο (κατά μέσο όρο 70,3 εκταρίων ανά εκμετάλλευση), ενώ το μέσο οικογενειακό αγρόκτημα στο Λουξεμβούργο, στη Δανία, στην Τσεχική Δημοκρατία και στη Γερμανία καλλιεργούσε πάνω από 40 εκτάρια.
Το ένα τρίτο των μη οικογενειακών γεωργικών εκμεταλλεύσεων στη Γαλλία
Από τις 381.000 μη-οικογενειακές γεωργικές εκμεταλλεύσεις στην ΕΕ-28, το ένα τρίτο (33,2%) βρίσκονταν στη Γαλλία και μόλις πάνω από το ένα πέμπτο (21,2%), στην Ισπανία.
Κανένα από τα υπόλοιπα κράτη μέλη δεν συγκέντρωσε μεγαλύτερο μερίδιο από το 8,1% του συνόλου της ΕΕ-28 που καταγράφηκε στην Ιταλία.
Οι μη οικογενειακές γεωργικές εκμεταλλεύσεις στην ΕΕ-28 καλλιέργησαν 57 εκατομμύρια εκτάρια χρησιμοποιούμενης γεωργικής έκτασης το 2010 (σε σύγκριση με 118 εκατ εκτάρια για τις οικογενειακές εκμεταλλεύσεις). Ακριβώς πάνω από το ένα πέμπτο (21,5%) της γεωργικής έκτασης της ΕΕ-28 που καλλιεργήθηκε από μη-οικογενειακές εκμεταλλεύσεις βρισκόταν στη Γαλλία, ενώ τα επόμενα υψηλότερα ποσοστά καταγράφηκαν στην Ισπανία (14,3%), στην Ρουμανία (10,2%), στην Γερμανία και στο Ηνωμένο Βασίλειο (και οι δύο 8,3%).
Οι μικρότερες μη-οικογενειακές εκμεταλλεύσεις βρέθηκαν στη Μάλτα (κατά μέσο όρο 2,5 εκτάρια χρησιμοποιούμενης γεωργικής έκτασης ανά εκμετάλλευση), ενώ οι μη οικογενειακές γεωργικές εκμεταλλεύσεις στην Ολλανδία, στην Κύπρος, στο Βέλγιο, στη Φινλανδία, στην Ιταλία, στην Αυστρία, στην Κροατία και στη Γαλλία ήταν επίσης σχετικά μικρές. Πράγματι, οι μη-οικογενειακές γεωργικές εκμεταλλεύσεις σε κάθε ένα από αυτά τα εννέα κράτη μέλη καλλιεργούσαν, κατά μέσο όρο, λιγότερο από 100 εκτάρια γης το 2010. Αντίθετα, το μέσο μέγεθος των μη-οικογενειακών εκμεταλλεύσεων κορυφώθηκε στην Τσεχική Δημοκρατία, σε 744 εκτάρια ανά εκμετάλλευση, ενώ η χρησιμοποιούμενη γεωργική έκταση που καλλιεργήθηκε από μη-οικογενειακές εκμεταλλεύσεις ήταν τουλάχιστον 400 εκτάρια ανά εκμετάλλευση στη Σλοβακία, στην Ιρλανδία, στην Ελλάδα, στην Βουλγαρία και στην Λιθουανία.
Η επικράτηση πολύ μεγάλων μη οικογενειακών γεωργικών εκμεταλλεύσεων σε μερικά ανατολικά κράτη μέλη μπορεί να συνδέεται με εταιρικά αγροκτήματα (συχνά παραγωγικοί συνεταιρισμοί) που διατηρήθηκαν κατά τη διάρκεια και μετά τις μεγάλες διαρθρωτικές γεωργικές μεταρρυθμίσεις που έλαβαν χώρα τη δεκαετία του 1990.
Στην Ελλάδα, μερικές πολύ μεγάλες μη-οικογενειακές εκμεταλλεύσεις χαρακτηρίζονται από μεγάλες εκτάσεις κοινών γαιών που χρησιμοποιούνται ως βοσκοτόποι.
Η εξάπλωση των οικογενειακών εκμεταλλεύσεων
Τα οικογενειακά αγροκτήματα αντιπροσώπευαν τουλάχιστον το 99% του συνόλου των γεωργικών εκμεταλλεύσεων στη Σλοβενία, στην Ελλάδα, στην Πολωνία, στην Ιρλανδία, στην Λιθουανία, στην Ρουμανία και στην Κροατία και για πάνω από το 90% στο σύνολο, αλλά τρία από τα υπόλοιπα κράτη μέλη, οι εξαιρέσεις είναι το Βέλγιο (89,7%), η Τσεχική Δημοκρατία (84,2%) και η Γαλλία (75,5%).
Το 2010, τα οικογενειακά αγροκτήματα καλλιεργούσαν τα δύο τρίτα (67,4%) της συνολικής χρησιμοποιούμενης γεωργικής έκτασης της ΕΕ-28. Το μερίδιό τους σε χρησιμοποιούμενη γεωργική έκταση κορυφώθηκε στη Μάλτα, στο 97,0%, ενώ μερίδια περισσότερων από το 90% καταγράφηκαν επίσης στη Φινλανδία, στη Σλοβενία,σ την Ολλανδία, στο Λουξεμβούργο και στην Ιρλανδία.
Αντίθετα, μη-οικογενειακές εκμεταλλεύσεις καλλιέργησαν το μεγαλύτερο μέρος της χρησιμοποιούμενης γεωργικής έκτασης στην Ουγγαρία, στην Εσθονία, στη Βουλγαρία, στην Τσεχική Δημοκρατία και στη Σλοβακία.
Οι οικογενειακές εκμεταλλεύσεις έκτρεφαν την πλειοψηφία του ζωικού κεφαλαίου σε 23 από τα 28 κράτη μέλη της ΕΕ. Το ποσοστό των ζώων που εκτρέφονταν από οικογενειακές εκμεταλλεύσεις αυξήθηκε πάνω από 90% στη Σλοβενία, στην Ελλάδα, στο Λουξεμβούργο, στην Ιρλανδία και στην Αυστρία, και κορυφώθηκε στην Αυστρία κατά 97,1%.
Αντίθετα, υπήρξαν πέντε κράτη μέλη με λιγότερο από το ήμισυ του συνόλου της κτηνοτροφικής παραγωγής σε οικογενειακές εκμεταλλεύσεις. Σε τέσσερις από αυτές τις χώρες – Ουγγαρία, Εσθονία, Τσεχική Δημοκρατία και Σλοβακία – οι οικογενειακές εκμεταλλεύσεις αντιπροσώπευαν λιγότερο από το μισό της συνολικής γεωργικής έκτασης, μαζί με την Κύπρο.
Η απασχόληση στις εκμεταλλεύσεις
Το τακτικό εργατικό δυναμικό του γεωργικού τομέα της ΕΕ-28 έφθασε τα 25,5 εκατομμύρια άτομα το 2010. Ανάλογα με το χρόνο εργασίας τους κατά τη διάρκεια του έτους, η συνολική εισροή εργασίας του γεωργικού τομέα της ΕΕ-28 ήταν πολύ χαμηλότερο, 9,2 εκατομμύρια ετήσιες μονάδες εργασίας. Αυτοί οι δύο αριθμοί δίνουν κάποια ιδέα ως προς το μέγεθος της μερικής απασχόλησης και την εποχιακή φύση του εργατικού δυναμικού στο πλαίσιο του γεωργικού τομέα.
Τα οικογενειακά αγροκτήματα προμήθευσαν, κατά μέσο όρο, το 86,2% του τακτικού γεωργικού εργατικού δυναμικού της ΕΕ-28 το 2010. Το μερίδιο των οικογενειακών γεωργικών εκμεταλλεύσεων στο τακτικό εργατικό δυναμικό ήταν πάνω από 95% στην Ιρλανδία, στην Ελλάδα, στην Πολωνία, στη Σλοβενία και στη Ρουμανία, ενώ στη συντριπτική πλειοψηφία των υπόλοιπων κρατών μελών της ΕΕ ήταν τουλάχιστον 70%.
Αντίθετα, υπήρχαν τέσσερις εξαιρέσεις: στη Γαλλία και την Εσθονία, το μερίδιο του τακτικού γεωργικού εργατικού δυναμικού από οικογενειακές εκμεταλλεύσεις ήταν περίπου το 55% του συνόλου, ενώ η Τσεχική Δημοκρατία και η Σλοβακία ήταν τα μόνα κράτη μέλη της ΕΕ, όπου οι μη-οικογενειακές εκμεταλλεύσεις υπολογίζονται στην πλειοψηφία του τακτικού εργατικού δυναμικού της γεωργίας (76,1% και 70,3% του συνόλου, αντίστοιχα).
Το μικρότερα αγροκτήματα με μόνο συμβοηθούντα μέλη της οικογένειας βρίσκονται στη Μάλτα, στην Ρουμανία, στην Κύπρο και στην Βουλγαρία. Αντιθέτως, οι μεγαλύτερες φάρμες μόνο με συμβοηθούντα μέλη οικογένειας βρίσκονται στο Ηνωμένο Βασίλειο και στο Λουξεμβούργο.
Η Ελλάδα κατέγραψε τη μεγαλύτερη γεωργική έκταση μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, με μέσο όρο περίπου 2.600 εκτάρια για κάθε εκμετάλλευση, χωρίς κανένα οικογενειακό εργατικό δυναμικό το 2010, ενώ η επόμενη υψηλότερη περιοχή καταγράφηκε στην Ιρλανδία (1.335 εκτάρια ανά εκμετάλλευση).
Οι εκμεταλλεύσεις ανά μέγεθος
Σε ορισμένα από τα κράτη μέλη της ΕΕ υπήρξαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των μέσων μεγεθών (από την άποψη της χρησιμοποιούμενης γεωργικής έκτασης) των γεωργικών εκμεταλλεύσεων με μόνο συμβοηθούντα μέλη της οικογένειας και των εκμεταλλεύσεων χωρίς οικογενειακό εργατικό δυναμικό.
Για παράδειγμα, το 2010 στη Βουλγαρία, τα αγροκτήματα χωρίς οικογενειακό εργατικό δυναμικό ήταν, κατά μέσο όρο, λίγο πάνω από 170 φορές μεγαλύτερα από τα αγροκτήματα με μόνο συμβοηθούντα μέλη της οικογένειας, ενώ στη Ρουμανία το μέσο μέγεθος των εκμεταλλεύσεων χωρίς οποιοδήποτε δυναμικό οικογενειακής εργασίας ήταν 100 φορές μεγαλύτερα.
Αντίθετα, δεν υπήρχε σχεδόν καμία διαφορά στο μέσο μέγεθος των δύο αυτών τύπων αγρόκτηματος στο Βέλγιο, στη Φινλανδία και στην Ολλανδία, ενώ το Λουξεμβούργο ήταν το μόνο κράτος μέλος της ΕΕ που οι εκμεταλλεύσεις με μόνο συμβοηθούντα μέλη της οικογένειας (51,6 εκτάρια ανά εκμετάλλευση) ήταν, κατά μέσο όρο, μεγαλύτερες από τις εκμεταλλεύσεις χωρίς οικογενειακό εργατικό δυναμικό (14,4 εκτάρια ανά εκμετάλλευση).